Twee maanden voor zijn honderdste verjaardag vond Yakov het voor nu goed geweest op deze wereld. Het is de opa van de voor ons oh zo belangrijke Nina. Dat is de half-zus van Ksenia en daarmee de tante van Sofia, maar zij ziet Nina dan weer als haar grote zus of hele bijzondere vriendin. Yakov is één van die miljoenen anonieme Russen aan wie te danken hebben dat Duits een keuzevak is.

Hij is bijna 17 (!) als de Nazi’s de USSR binnenvallen en hij met zijn broers aan de bak moet. Hij verruilt de technische school noodgedwongen voor de infanterie en vecht een ruwe strijd tegen een superieure vijand. Ze kunnen de nazi’s niet tot stoppen dwingen en moeten ver terugtrekken. Die terugtocht eindigt rond de kerst in 1941 in de buurt van Moskou.

Yakov overleeft het bloedige winteroffensief in de metershoge sneeuw en wordt in het voorjaar van 1942 overgeplaatst naar het zuiden van Rusland. Zijn broers en vader overleven 1941 niet.

In de Kaukasus kan hij als technicus aan het werk bij de relatief veilige luchtmacht. Hij werkt initieel bij de technische dienst op vliegvelden, maar wordt later boord-technicus in bommenwerpers. In die rol maakt hij het einde van de slag bij Stalingrad mee en daarna vecht hij bij Charkov en Rostov in het oosten van de Oekraïne.

In 1944 zit hij bij de jachtbommenwerpers en helpt hij zijn eigen Minsk te bevrijden. Daarbij wordt de Duitse legergroep ‘Mitte’ omsingeld en vernietigd. In die twee maanden verliezen de nazi’s in Wit-Rusland net zoveel troepen als Engeland en Amerika samen gedurende de gehele oorlog. In 1945 is Yakov tijdens de slag om Berlijn technicus/staartschutter op een jachtbommenwerper en is hij 76 dagen achtereen in actie rond en boven de Duitse hoofdstad.

Yakov is de enige mannelijke overlevende uit zijn familie en praat nooit over de oorlog. Zijn medailles en titels interesseren hem niet: “Tegenover één waardeloos plaatje metaal staan de levens van tientallen vrienden en familieleden.” Hij vindt zichzelf geen held, want hij deed wat “iedereen zou doen”. Yakov had tot het eind van zijn leven een bloedhekel aan Duitsers.

Om de strijd in Oost-Europa in perspectief te zetten een paar getallen. Het huidige Wit-Rusland is dan onderdeel van de Sovjet-Unie. Aan het begin van de oorlog wonen er in Wit-Rusland net zoveel mensen als in Nederland in die tijd: ca. 8 miljoen. Nederland maakt één hongerwinter mee, Wit-Rusland heeft drie jaar honger. Nederland verliest in de tweede wereldoorlog 187.000 mensen, een gruwelijk aantal. In Wit-Rusland vallen 2 miljoen doden, dus een kwart (!) van de bevolking overleeft de oorlog niet.

Dat nooit weer, zeiden we na de oorlog tegen elkaar. Maar wie heeft het nog weleens over die verschrikkingen?